Bộ mẫu và hộp thao là những công cụ quan trọng trong quá trình đúc, quyết định hình dạng và chất lượng của vật đúc. Bài viết này sẽ đi sâu vào quy trình, vật liệu và yêu cầu kỹ thuật trong chế tạo bộ mẫu và hộp thao.
 

1. Khái niệm về bộ mẫu và hộp thao

• Bộ mẫu:
  • Bao gồm: mẫu, tấm mẫu, mẫu của hệ thống rót, đậu hơi, đậu ngót.
  • Mẫu: tạo ra lòng khuôn, hình dạng bên ngoài của vật đúc.
  • Tấm mẫu: kẹp mẫu khi làm khuôn.
  • Mẫu hệ thống rót, đậu hơi, đậu ngót: tạo ra các bộ phận tương ứng trong khuôn.
• Hộp thao:
  • Chế tạo thao (lõi).
  • Hình dạng bên trong giống hình dạng bên ngoài của thao và hình dạng bên trong của vật đúc.

2. Vật liệu làm mẫu và hộp thao

• Yêu cầu:
  • Độ bóng, độ chính xác khi gia công.
  • Bền, cứng, sử dụng lâu dài.
  • Không bị co, trương, nứt.
  • Chịu được tác dụng cơ, hóa của hỗn hợp làm khuôn.
  • Rẻ tiền, dễ gia công.
• Vật liệu thường dùng:
  • Gỗ: phổ biến, dễ gia công, giá rẻ.
  • Kim loại: độ bền cao, độ chính xác cao, giá thành cao.
  • Thạch cao, xi măng, chất dẻo: ít phổ biến hơn, dùng cho các trường hợp đặc biệt.

3. Công nghệ chế tạo mẫu và hộp thao

• Thiết kế bản vẽ:
  • Bản vẽ chi tiết → bản vẽ vật đúc → bản vẽ mẫu và hộp thao.
  • Bản vẽ vật đúc: tính đến độ co ngót, lượng dư gia công, mặt phân khuôn, độ dốc đúc, bán kính góc lượn.
  • Bản vẽ mẫu, hộp thao: thể hiện công nghệ, vật liệu chế tạo.
• Chế tạo mẫu và hộp thao từ gỗ:
  • Chú ý đến hướng thớ gỗ để tránh cong vênh, nứt nẻ.
  • Ghép nhiều mảnh để tạo bề mặt lớn.
  • Tăng độ bền mối ghép bằng mặt bậc, rãnh và vấu ngàm.
  • Mài nhẵn, đánh bóng, sơn màu bảo vệ.
  • Màu sơn quy định theo vật liệu đúc: xanh (thép), đỏ (gang), vàng (kim loại màu).
• Chế tạo mẫu và hộp thao từ kim loại:
  • Gia công bằng máy công cụ (phay, tiện, bào, mài).
  • Lắp ráp các chi tiết.
  • Xử lý bề mặt để tăng độ bóng và độ bền.
  • Sử dụng cho các chi tiết có độ chính xác cao và số lượng lớn.
• Chế tạo mẫu và hộp thao từ vật liệu khác:
  • Thạch cao: dùng cho các chi tiết có hình dạng phức tạp, số lượng ít.
  • Xi măng: dùng cho các chi tiết lớn, không yêu cầu độ chính xác cao.
  • Chất dẻo: dùng cho các chi tiết có hình dạng phức tạp, số lượng lớn.

4. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng mẫu và hộp thao

• Chất lượng vật liệu:
  • Gỗ: loại gỗ, độ ẩm, thớ gỗ.
  • Kim loại: loại kim loại, độ cứng, độ bền.
  • Vật liệu khác: chất lượng, độ đồng đều.
• Tay nghề của người thợ:
  • Khả năng đọc bản vẽ, lựa chọn vật liệu, gia công, lắp ráp.
• Thiết bị và dụng cụ:
  • Máy móc gia công, dụng cụ đo kiểm.
  • Độ chính xác và độ tin cậy của thiết bị.
• Quy trình công nghệ:
  • Lựa chọn quy trình phù hợp với vật liệu và hình dạng chi tiết.
  • Kiểm soát chặt chẽ các bước trong quy trình.

5. Bảo quản và sử dụng mẫu và hộp thao

• Bảo quản:
  • Gỗ: nơi khô ráo, thoáng mát, tránh mối mọt.
  • Kim loại: nơi khô ráo, tránh gỉ sét.
  • Vật liệu khác: theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
• Sử dụng:
  • Kiểm tra độ chính xác và độ bóng bề mặt trước khi sử dụng.
  • Vệ sinh sạch sẽ sau khi sử dụng.
  • Bảo dưỡng định kỳ để kéo dài tuổi thọ.

6. Các loại mẫu và hộp thao đặc biệt

• Mẫu phân đoạn: dùng cho các chi tiết có hình dạng phức tạp, khó rút mẫu.
• Mẫu lật: dùng cho các chi tiết có mặt phân khuôn phức tạp.
• Mẫu rút lõi: dùng cho các chi tiết có lõi phức tạp.
• Hộp thao nhiều mảnh: dùng cho các thao có hình dạng phức tạp.

Chế tạo bộ mẫu và hộp thao là một công đoạn quan trọng trong quá trình đúc, đòi hỏi sự tỉ mỉ, chính xác và tay nghề cao. Việc lựa chọn vật liệu, quy trình công nghệ và bảo quản phù hợp sẽ giúp tạo ra các sản phẩm đúc chất lượng cao.