Dập tấm là phương pháp gia công áp lực tiên tiến, được sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành công nghiệp để chế tạo sản phẩm từ vật liệu tấm, thép bản hoặc dải cuộn. Bài viết này sẽ đi sâu vào khái niệm, đặc điểm và các nguyên công cơ bản của dập tấm.
 

1. Khái niệm và đặc điểm của dập tấm (dập nguội)

• Định nghĩa:
  • Dập tấm là phương pháp gia công áp lực, chế tạo sản phẩm từ vật liệu tấm, thép bản hoặc dải cuộn.
  • Thường được thực hiện ở trạng thái nguội, còn gọi là "dập nguội".
• Ứng dụng:
  • Được sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành công nghiệp, đặc biệt là chế tạo ô tô, máy bay, tàu thủy, thiết bị điện, đồ dân dụng.
  • Tỷ lệ chi tiết dập tấm cao trong các ngành: máy điện (60-70%), ô tô, máy kéo (60-95%), đồ dùng dân dụng (95-98%).
• Đặc điểm:
  • Độ chính xác và chất lượng sản phẩm cao, khả năng lắp lẫn tốt, độ bền và độ bóng cao.
  • Khả năng cơ khí hóa và tự động hóa cao.
  • Năng suất cao.

2. Các nguyên công của dập tấm

• A. Cắt phôi:
  • Nguyên công chia phôi thành nhiều phần bằng nhau theo đường cắt hở hoặc kín.
  • Thực hiện trên máy cắt có lưỡi cắt song song, nghiêng hoặc lưỡi cắt đĩa.
  • Dập cắt và đột lỗ:
    • Về bản chất giống nhau, khác nhau về công dụng.
    • Ví dụ (hình 63d):
      • Dập cắt: phôi đường kính D (10) là sản phẩm, phần còn lại (9) là phế liệu.
      • Đột lỗ: phần còn lại (9) là sản phẩm, phôi đường kính D (10) là phế liệu.
  • Hệ số sử dụng vật liệu:
    • F_hệ số = (F_tổng / F_ban đầu) * 100%
    • F_tổng: tổng diện tích các phôi trên tấm cắt.
    • F_ban đầu: diện tích tấm phôi ban đầu.
• B. Tạo hình:
  • Chế tạo chi tiết dạng cốc (ca) thông hoặc không thông từ phôi đã cắt.
  • Các phương pháp tạo hình (hình 64):
    • Dập vuốt (deep drawing): Tạo hình chi tiết dạng cốc sâu.
    • Dập uốn (bending): Tạo hình chi tiết dạng uốn cong.
    • Dập ép (forming): tạo ra các sản phẩm có hình dạng mong muốn.
    • Dập vuốt ngược (reverse drawing): phương pháp vuốt ngược chiều.
    • Dập vuốt có vuốt mỏng thành (ironing): phương pháp vuốt mỏng thành sản phẩm.
    • Dập lốc (spinning): phương pháp tạo hình sản phẩm có dạng hình tròn xoay.
    • Dập vuốt có biến mỏng (thinning)

3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình dập tấm

• Vật liệu phôi:
  • Tính dẻo, độ bền, độ dày.
  • Ảnh hưởng đến lực dập, độ biến dạng, chất lượng sản phẩm.
• Thiết kế khuôn dập:
  • Hình dạng lòng khuôn, vật liệu khuôn, khe hở khuôn.
  • Ảnh hưởng đến hình dạng sản phẩm, độ chính xác, tuổi thọ khuôn.
• Thiết bị dập:
  • Lực dập, tốc độ dập, độ chính xác của máy dập.
  • Ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng sản phẩm.
• Chất bôi trơn:
  • Loại chất bôi trơn, phương pháp bôi trơn.
  • Ảnh hưởng đến ma sát, nhiệt độ, chất lượng bề mặt sản phẩm.

4. Ưu điểm và nhược điểm của dập tấm

• Ưu điểm:
  • Năng suất cao, sản xuất hàng loạt.
  • Độ chính xác và chất lượng sản phẩm cao.
  • Tiết kiệm vật liệu so với gia công cắt gọt.
  • Khả năng cơ khí hóa và tự động hóa cao.
• Nhược điểm:
  • Chi phí đầu tư khuôn dập cao.
  • Khó gia công các chi tiết có hình dạng quá phức tạp.
  • Yêu cầu kiểm soát chặt chẽ quá trình dập để đảm bảo chất lượng sản phẩm.

5. Ứng dụng của dập tấm

• Ngành ô tô:
  • Sản xuất các chi tiết thân xe, vỏ xe, chi tiết nội thất.
• Ngành hàng không vũ trụ:
  • Sản xuất các chi tiết vỏ máy bay, chi tiết động cơ.
• Ngành đóng tàu:
  • Sản xuất các chi tiết vỏ tàu, chi tiết kết cấu.
• Ngành điện tử:
  • Sản xuất vỏ máy tính, vỏ điện thoại, linh kiện điện tử.
• Ngành đồ gia dụng:
  • Sản xuất nồi, chảo, tủ lạnh, máy giặt.

Dập tấm là phương pháp gia công áp lực hiệu quả và phổ biến, tạo ra các sản phẩm có độ chính xác cao, năng suất cao và tiết kiệm vật liệu. Việc lựa chọn phương pháp dập, thiết kế khuôn dập và kiểm soát thông số dập phù hợp sẽ giúp nâng cao chất lượng sản phẩm và hiệu quả sản xuất.