Gia công nguội là một quá trình gia công vật liệu mà không làm thay đổi cấu trúc tinh thể của vật liệu bằng nhiệt. Phương pháp này được sử dụng rộng rãi trong cơ khí chế tạo máy, đặc biệt là trong các công đoạn sửa chữa, lắp ráp và hoàn thiện chi tiết. Bài viết này sẽ đi sâu vào các nguyên công gia công nguội, bao gồm lấy dấu, gia công thô và gia công tinh.
 

1. Lấy dấu

• Khái niệm:
  • Lấy dấu là nguyên công xác định chuẩn và kích thước trên phôi để làm cơ sở cho các bước gia công tiếp theo.
  • Độ chính xác của lấy dấu phụ thuộc vào dụng cụ, thiết bị và trình độ của người thợ.
• Ứng dụng:
  • Thường được sử dụng trong gia công thô và sản xuất đơn chiếc.
• Dụng cụ:
  • Mũi vạch, compa, êke, thước đo, dưỡng mẫu...

2. Các nguyên công gia công thô

• Dũa:
  • Là nguyên công gia công nguội sử dụng dũa để loại bỏ vật liệu thừa, tạo hình dạng và kích thước mong muốn.
  • Có thể gia công được nhiều loại vật liệu kim loại và phi kim, trừ các vật liệu có độ cứng cao.
  • Các loại dũa: dũa thô, dũa tinh, dũa mỹ nghệ, dũa phẳng, dũa lòng mo, dũa bán nguyệt, dũa tròn, dũa tam giác...
• Cưa:
  • Là nguyên công cắt phôi thành các đoạn, dải, mảnh có kích thước phù hợp.
  • Sử dụng cưa tay hoặc cưa máy.
• Đục - đột:
  • Là nguyên công tạo lỗ, rãnh bằng cách sử dụng mũi đột và búa.
  • Thường được sử dụng trong sửa chữa và lắp ráp.
• Các nguyên công khác:
  • Uốn, xoắn, tán, ghép...

3. Các nguyên công gia công tinh

• Khoan:
  • Là nguyên công tạo lỗ thông suốt hoặc không thông trên máy khoan bàn hoặc máy khoan tay.
• Khoét - doa:
  • Là nguyên công mở rộng và làm bóng bề mặt lỗ bằng máy khoan doa và dụng cụ khoét - doa.
• Cạo:
  • Là nguyên công tạo độ phẳng cho bề mặt lắp ghép, điều chỉnh kích thước dung sai hoặc tạo vảy trên bề mặt chi tiết.
  • Sử dụng dao cạo (dạng dẹt hoặc tam giác).
• Nghiền rà:
  • Là nguyên công nâng cao độ bóng bề mặt và độ chính xác gia công bằng bột mài và chày nghiền hoặc bàn nghiền.

4. Ưu điểm của gia công nguội

• Không làm thay đổi cấu trúc tinh thể của vật liệu.
• Tạo ra bề mặt gia công có độ chính xác và độ bóng cao.
• Có thể gia công được các chi tiết có hình dạng phức tạp.
• Chi phí đầu tư thiết bị thấp hơn so với gia công nóng.

5. Nhược điểm của gia công nguội

• Năng suất thấp hơn so với gia công nóng.
• Yêu cầu lực cắt lớn hơn.
• Có thể gây ra ứng suất dư trên bề mặt chi tiết.

6. Ứng dụng của gia công nguội

• Sửa chữa và bảo trì máy móc, thiết bị.
• Lắp ráp các chi tiết máy móc.
• Chế tạo dụng cụ và khuôn mẫu.
• Hoàn thiện bề mặt chi tiết.

Gia công nguội là một phương pháp gia công quan trọng và được sử dụng rộng rãi trong cơ khí chế tạo máy. Việc nắm vững các nguyên công gia công nguội giúp người thợ cơ khí tạo ra các chi tiết có độ chính xác và chất lượng cao.