Công nghệ làm khuôn và thao đóng vai trò quan trọng trong quá trình đúc, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và hiệu quả sản xuất. Bài viết này sẽ so sánh hai phương pháp làm khuôn và thao phổ biến: thủ công và cơ giới hóa, đồng thời phân tích ưu nhược điểm của từng phương pháp.
 

1. Công nghệ làm khuôn và thao bằng tay

• Đặc điểm:
  • Độ chính xác không cao.
  • Năng suất thấp.
  • Yêu cầu tay nghề công nhân cao.
  • Điều kiện lao động nặng nhọc.
  • Có thể làm khuôn, thao phức tạp, kích thước tùy ý.
• Phương pháp:
  • Làm khuôn, thao bằng hai hòm khuôn (hộp hai nửa).
  • Làm khuôn, thao bằng dưỡng gạt.
  • Làm khuôn, thao bằng mẫu (hộp thao) có miếng rời.
• Ví dụ: Làm thao bằng hộp thao hai nửa (hình 34):
  • Ráp hai nửa hộp thao, kẹp chặt.
  • Cho hỗn hợp làm thao, xương thao vào, đầm chặt.
  • Dùng búa gõ nhẹ để thao lỏng ra.
  • Tháo kẹp, mở hộp để lấy thao.
• Ưu điểm:
  • Linh hoạt, có thể làm khuôn, thao phức tạp.
  • Phù hợp với sản xuất đơn chiếc và loạt nhỏ.
• Nhược điểm:
  • Năng suất thấp, tốn nhiều thời gian và công sức.
  • Độ chính xác không cao, phụ thuộc vào tay nghề công nhân.
  • Điều kiện lao động nặng nhọc, ảnh hưởng đến sức khỏe công nhân.

2. Công nghệ làm khuôn, thao bằng máy

• Đặc điểm:
  • Cơ khí hóa quá trình làm khuôn hoặc một số nguyên công cơ bản.
  • Chất lượng tốt, năng suất cao.
  • Chỉ hiệu quả kinh tế khi hệ số sử dụng máy lớn hơn 40%.
  • Áp dụng trong sản xuất hàng loạt và hàng khối.
• Các loại máy làm khuôn, thao:
  • Máy ép.
  • Máy dần.
  • Máy vừa dần vừa ép.
• a) Làm khuôn, thao trên máy ép (hình 35):
  • Kẹp chặt mẫu, hòm khuôn chính, hòm khuôn phụ lên bàn máy.
  • Đổ đầy hỗn hợp làm khuôn.
  • Chày ép nén chặt hỗn hợp đến mặt trên của hòm khuôn chính.
  • Rút mẫu và lặp lại quá trình.
  • Độ đầm chặt đều đặn theo chiều cao.
• b) Làm khuôn, thao trên máy dần (hình 36):
  • Mẫu, hòm khuôn lắp trên bàn máy.
  • Bàn máy được đẩy lên, sau đó rơi xuống và đập vào thành xilanh.
  • Hỗn hợp làm khuôn được đầm chặt nhờ trọng lượng bản thân.
  • Độ đầm chặt không đều theo chiều cao.
• c) Làm khuôn, thao trên máy vừa dần vừa ép (hình 37):
  • Kết hợp quá trình dần và ép.
  • Đảm bảo độ đầm chặt đều đặn hơn.
  • Năng suất cao hơn máy dần.
• d) So sánh và lựa chọn quá trình làm khuôn, thao bằng máy:
  • Năng suất: máy ép > máy dần.
  • Điều kiện lao động: máy ép tốt hơn (ít tiếng ồn).
  • Công tiêu hao: phụ thuộc vào chiều cao khuôn.
  • Độ đầm chặt: máy vừa dần vừa ép > máy ép > máy dần.
  • Lựa chọn: khuôn thấp dùng máy ép, khuôn cao dùng máy dần hoặc vừa dần vừa ép.
  • Xu hướng tương lai: sử dụng nhiều máy ép vì năng suất cao, điều kiện lao động tốt.
• Ưu điểm:
  • Năng suất cao, giảm thời gian và chi phí sản xuất.
  • Độ chính xác cao, đảm bảo chất lượng sản phẩm.
  • Giảm sức lao động cho công nhân.
• Nhược điểm:
  • Chi phí đầu tư máy móc cao.
  • Chỉ hiệu quả kinh tế khi sản xuất hàng loạt hoặc hàng khối.
  • Yêu cầu công nhân có trình độ chuyên môn cao để vận hành máy móc.

3. So sánh tổng quan

Việc lựa chọn phương pháp làm khuôn và thao phụ thuộc vào quy mô sản xuất, yêu cầu chất lượng và điều kiện kinh tế. Trong sản xuất đơn chiếc và loạt nhỏ, làm khuôn và thao bằng tay vẫn là phương pháp phù hợp. Tuy nhiên, trong sản xuất hàng loạt và hàng khối, cơ giới hóa là xu hướng tất yếu để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.