Máy công cụ là thiết bị không thể thiếu trong ngành cơ khí chế tạo máy, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra các chi tiết máy, dụng cụ và thiết bị phục vụ sản xuất và đời sống. Bài viết này sẽ đi sâu vào lịch sử phát triển, phân loại, ký hiệu và ứng dụng của máy công cụ trong ngành công nghiệp hiện đại.
 

1. Lịch sử phát triển của máy công cụ

• Thời kỳ sơ khai:
  • Trước Công nguyên: Con người đã biết sử dụng các công cụ thô sơ để gia công gỗ.
  • Sau Công nguyên: Các loại máy mài, máy phay xuất hiện ở nhiều nơi trên thế giới.
• Thời kỳ công nghiệp hóa:
  • Thế kỷ 18-19: Sự ra đời của động cơ hơi nước và động cơ điện đã thúc đẩy sự phát triển của máy công cụ.
  • Các loại máy tiện, máy phay, máy khoan được cải tiến và sản xuất hàng loạt.
• Thời kỳ hiện đại:
  • Thế kỷ 20-21: Sự phát triển của điện tử và máy tính đã mang đến cuộc cách mạng trong ngành máy công cụ.
  • Máy công cụ CNC (Computer Numerical Control) ra đời, cho phép gia công tự động và chính xác cao.
  • Các công nghệ gia công tiên tiến như EDM (Electrical Discharge Machining), laser cutting, waterjet cutting được ứng dụng rộng rãi.

2. Phân loại máy công cụ

• Theo khối lượng:
  • Máy nhẹ: Dưới 1 tấn.
  • Máy trung bình: Dưới 10 tấn.
  • Máy hạng nặng: Từ 10 tấn trở lên (có thể lên đến 1600 tấn).
• Theo độ chính xác:
  • Máy có độ chính xác thường.
  • Máy có độ chính xác cao.
  • Máy có độ chính xác rất cao.
• Theo mức độ gia công:
  • Máy vạn năng: Gia công nhiều loại chi tiết khác nhau, phù hợp cho sản xuất đơn chiếc và hàng loạt nhỏ.
  • Máy chuyên môn hóa: Gia công một hoặc một vài loại chi tiết tương tự nhau, phù hợp cho sản xuất hàng loạt.
  • Máy chuyên dùng: Gia công một loại chi tiết có hình dạng và kích thước nhất định, phù hợp cho sản xuất hàng loạt lớn và hàng khối.
• Theo công dụng và chức năng làm việc:
  • Máy tiện: Gia công chi tiết dạng tròn xoay.
  • Máy khoan: Gia công lỗ.
  • Máy mài: Gia công tinh bề mặt.
  • Máy phay: Gia công bề mặt phẳng, rãnh, lỗ.
  • Máy bào: Gia công bề mặt phẳng, rãnh.
  • Máy xọc: Gia công rãnh then, rãnh then hoa.
  • Máy chuốt: Gia công lỗ có hình dạng đặc biệt.
  • Máy cắt đứt: Cắt vật liệu thành từng đoạn.

3. Ký hiệu máy công cụ

• Ký hiệu theo Việt Nam:
  • Chữ cái đầu tiên: Nhóm máy (T-tiện, KD-khoan doa, M-mài, TH-tổ hợp, P-phay, BX-bào xọc, C-cắt đứt...).
  • Chữ số tiếp theo: Kiểu máy và kích thước quan trọng.
  • Chữ cái cuối cùng: Chức năng, mức độ tự động hóa, độ chính xác và cải tiến.
• Ví dụ:
  • T620A: Máy tiện vạn năng, chiều cao tâm máy 200mm, đã cải tiến từ máy T620.
• Cấp chính xác:
  • E: Cấp chính xác thường.
  • D, C, B, A: Cấp chính xác tăng dần, A là cấp siêu chính xác.

4. Ứng dụng của máy công cụ

• Chế tạo máy:
  • Sản xuất các chi tiết máy, dụng cụ và thiết bị.
• Ngành ô tô:
  • Gia công các chi tiết động cơ, khung gầm, hệ thống truyền động.
• Ngành hàng không vũ trụ:
  • Gia công các chi tiết máy bay, tàu vũ trụ.
• Ngành đóng tàu:
  • Gia công các chi tiết thân tàu, động cơ tàu.
• Ngành điện tử:
  • Gia công các chi tiết linh kiện điện tử, vỏ thiết bị.
• Ngành khuôn mẫu:
  • Gia công khuôn mẫu cho các ngành công nghiệp khác.

Máy công cụ là nền tảng của ngành cơ khí chế tạo máy, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra các sản phẩm phục vụ sản xuất và đời sống. Sự phát triển của công nghệ đã mang đến những tiến bộ vượt bậc trong lĩnh vực máy công cụ, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất.